اسید فرمیک

اسید فرمیک یا فرمیک اسید (Formic Acid) با فرمول شیمیایی CH₂O₂، ساده‌ترین عضو خانواده‌ی کربوکسیلیک اسیدهاست که به صورت مایعی بی‌رنگ با بوی تند و نافذ وجود دارد. نام این ترکیب از واژه‌ی لاتین “Formica” به معنای “مورچه” گرفته شده، زیرا در گذشته از تقطیر بدن مورچه‌ها استخراج می‌شد.

اسید فرمیک کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد؛ از جمله در پیل‌های سوختی مایع به عنوان منبع انرژی، در زنبورداری برای کنترل کنه واروآ، و در صنایع نساجی و دباغی برای تثبیت رنگ و آماده‌سازی چرم. همچنین در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده خوراکی برای افزایش ماندگاری محصولات استفاده می‌شود. با این حال، تماس یا استنشاق این ماده می‌تواند موجب تحریک پوست و چشم، سوختگی‌های شیمیایی، تنگی نفس و در موارد شدید، مسمومیت شود. اسید فرمیک صنعتی به صورت عمده از طریق بازرگانی پتروپویان باربد عرضه می‌شود. برای اطلاع از قیمت و خرید این محصول، می‌توانید با کارشناسان پتروپویان باربد در تماس بگیرید.

خرید اسید فرمیک

پتروپویان باربد به عنوان یک شرکت بازرگانی مفتخر به تامین محصولات شیمیایی از جمله اسید فرمیک ( متانوئیک اسید – جوهرمورچه ) در تهران و سراسر ایران همراه با قیمت های بسیار رقابتی می باشد.

قیمت فرمیک اسید

جهت استعلام سریع قیمت مواد شیمیایی پتروشیمی از جمله اسیدمتانوئیک با کارشناسان فروش ما در بخش شیمیایی در ارتباط باشید تا از بهترین قیمت های روز در سریع ترین زمان آگاه شوید.

اسید فرمیک چیست؟

اسید فرمیک با فرمول شیمیایی CH₂O₂ یکی از ترکیبات کلیدی در سنتز مواد شیمیایی مختلف به شمار می‌رود. این ماده به‌صورت مایعی بی‌رنگ، دودکننده و با بویی تند و نافذ مشابه اسید استیک دیده می‌شود. اسید فرمیک به‌طور طبیعی در بدن مورچه‌ها یافت می‌شود و ترکیبات مشتق‌شده از آن مانند نمک‌ها، استرها و آنیون‌ها تحت عنوان فرمات شناخته می‌شوند. در صنعت، تولید اسید فرمیک عمدتاً از طریق فرآیندهایی مبتنی بر متانول انجام می‌گیرد.

تاریخچه

در اوایل قرن پانزدهم، برخی از کیمیاگران و طبیعت شناسان می دانستند که تپه های مورچه بخار اسیدی تولید می کنند. اولین کسی که جداسازی این ماده را توصیف کرد (با تقطیر تعداد زیادی مورچه مرده) طبیعت شناس انگلیسی جان ری در سال 1671 بود. مورچه ها اسید فرمیک را برای اهداف حمله و دفاع ترشح می کنند. اسید فرمیک اولین بار توسط شیمیدان فرانسوی ژوزف گی لوساک از اسید هیدروسیانیک ساخته شد. در سال 1855، شیمیدان فرانسوی دیگری به نام مارسلین برتلو، سنتزی از مونوکسید کربن ایجاد کرد که شبیه به آنچه امروزه استفاده می شود. در صنایع شیمیایی، اسید فرمیک برای مدت طولانی به عنوان یک ترکیب شیمیایی با اهمیت صنعتی جزئی در نظر گرفته می شد. با این حال، در اواخر دهه 1960، مقادیر قابل توجهی از آن به عنوان محصول جانبی تولید اسید استیک در دسترس قرار گرفت. در حال حاضر به عنوان یک نگهدارنده و ضد باکتری در خوراک دام استفاده روزافزونی یافته است.

منابع طبیعی اسیدفرمیک

این ماده شیمیایی به طور طبیعی در منابع مختلف از جمله سم نیش زنبور و مورچه وجود دارد و یک معرف مصنوعی آلی مفید است. عمدتا به عنوان یک عامل نگهدارنده و ضد باکتری در خوراک دام استفاده می شود. باعث اسیدوز متابولیک شدید و آسیب چشمی در افراد انسانی می شود. به عنوان یک عامل ضد باکتری، یک حلال پروتیک، یک متابولیت، یک حلال و یک قابض نقش دارد. این یک اسید مزدوج از فرمت است.

خواص فیزیکی اسیدفرمیک

اسید فرمیک با فرمول مولکولی CH₂O₂ در سه حالت مایع، جامد و گاز وجود دارد. این ماده با آب و بسیاری از حلال‌های آلی قطبی مانند استون، اتیل استات، گلیسیرین و سایر ترکیبات مشابه کاملاً امتزاج‌پذیر است. همچنین، به میزان اندکی در هیدروکربن‌ها نیز قابلیت حل شدن دارد. در محیط‌های هیدروکربنی و در فاز بخار، مولکول‌های اسید فرمیک تمایل دارند به‌صورت دیمرهایی با پیوند هیدروژنی تجمع یابند. این ویژگی باعث می‌شود که گاز اسید فرمیک از قانون گازهای ایده‌آل تبعیت نکند، چرا که وجود پیوندهای هیدروژنی رفتار آن را از حالت ایده‌آل منحرف می‌سازد.

روش تولید اسید فرمیک

فرآیند تولید اسید فرمیک شامل مراحل متعددی است که در ادامه به بررسی هر یک از این مراحل خواهیم پرداخت.

تهیه از متیل فرمات و فرمامید

تولید صنعتی اسید فرمیک عمدتاً از طریق واکنش متانول با مونوکسید کربن انجام می‌گیرد. در این فرآیند، متانول و CO در حضور یک باز مناسب با یکدیگر واکنش داده و متیل فرمات تولید می‌شود. واکنش به صورت زیر است:

CH₃OH + CO → HCOOCH₃

این واکنش معمولاً در فاز مایع و تحت فشار بالا انجام می‌شود. شرایط عملیاتی رایج شامل دمای حدود ۸۰ درجه سانتی‌گراد و فشار ۴۰ اتمسفر است. یکی از بازهای متداول مورد استفاده در این فرآیند، سدیم هیدروکسید (NaOH) می‌باشد. در مرحله بعد، متیل فرمات از طریق هیدرولیز به اسید فرمیک تبدیل می‌شود:

HCOOCH₃ + H₂O → HCOOH + CH₃OH

از آن‌جا که این واکنش نیازمند مقدار قابل توجهی آب است، در برخی موارد از مسیرهای جایگزین برای تبدیل متیل فرمات به اسید فرمیک استفاده می‌شود. یکی از روش‌های رایج، تبدیل متیل فرمات به فرم‌آمید از طریق واکنش با آمونیاک، و سپس هیدرولیز فرم‌آمید با استفاده از اسید سولفوریک است:

HCOOCH₃ + NH₃ → HCONH₂ + CH₃OH

2HCONH₂ + 2H₂O + H₂SO₄ → 2HCOOH + (NH₄)₂SO₄

این مسیر جایگزین، علاوه بر تولید اسید فرمیک، محصول جانبی سولفات آمونیوم نیز ایجاد می‌کند که خود در صنایع کشاورزی به عنوان کود شیمیایی کاربرد دارد.

کاربرد‌های اسید فرمیک

اسید فرمیک یکی از ترکیبات پرکاربرد در صنایع مختلف به شمار می‌رود. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین کاربردهای صنعتی این ماده اشاره خواهیم کرد.

کاربرد اسید فرمیک خوراکی به عنوان نگهدارنده

کاربرد اصلی اسید فرمیک در صنعت خوراک دام، به عنوان عامل نگهدارنده و ضد باکتری است. این ماده هنگام اسپری شدن روی یونجه تازه یا سایر مواد سیلوشده، از بروز فرآیندهای پوسیدگی جلوگیری کرده و موجب حفظ ارزش غذایی خوراک برای مدت زمان طولانی‌تری می‌شود. به همین دلیل، اسید فرمیک به‌طور گسترده در نگهداری خوراک زمستانی دام، به‌ویژه گاو، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از نظر ساختار شیمیایی، اسید فرمیک دارای کوتاه‌ترین زنجیره کربنی در میان اسیدهای کربوکسیلیک است و همین ویژگی موجب می‌شود که بالاترین فعالیت ضدباکتریایی را در برابر باکتری‌هایی مانند سالمونلا و سایر عوامل بیماری‌زا داشته باشد.

اسید فرمیک در زنبورداری

یکی از کاربردهای مهم اسید فرمیک در صنعت زنبورداری، کنترل و دفع کنه واروا است؛ آفتی که با حمله به زنبورهای عسل، سلامت کندو را به خطر می‌اندازد و می‌تواند باعث نابودی کلونی‌ها شود. استفاده از این اسید به‌عنوان یک روش طبیعی و مؤثر، کمک می‌کند تا زنبورها از آسیب‌های ناشی از واروا در امان بمانند. نکته کلیدی در این روش، تنظیم دقیق غلظت اسید است. اگر غلظت بیش از حد باشد، تبخیر سریع آن ممکن است به زنبورها آسیب برساند. بنابراین، بهترین بازه غلظت برای استفاده ایمن و مؤثر از اسید فرمیک، بین ۵۵ تا ۶۵ درصد در نظر گرفته می‌شود.

پیل های سوختی مایع

تجزیه اسید فرمیک (CH₂O₂) در حضور اسید سولفوریک منجر به تولید آب و دی‌اکسید کربن می‌شود. اگر در این فرآیند از یک کاتالیزور مناسب بهره گرفته شود، امکان تبدیل آب حاصل به گاز هیدروژن فراهم می‌گردد. هیدروژن تولیدشده از این واکنش، به‌عنوان یک منبع انرژی پاک و قابل تجدید، جایگاه ویژه‌ای در توسعه سوخت‌های هیدروژنی پیدا کرده است و به دلیل مزایای زیست‌محیطی آن، استفاده از این نوع سوخت‌ها روز‌به‌روز در حال افزایش است.

نساجی و دباغی چرم

در صنایع چرم‌سازی و نساجی، از این ترکیب به‌طور گسترده برای اهدافی چون دباغی، ضدعفونی کردن پوست، تثبیت رنگ و تنظیم یا خنثی‌سازی pH استفاده می‌شود. این ماده نقش مهمی در پاک‌سازی و نرم‌کردن چرم ایفا می‌کند و به ایجاد پوشش‌هایی با کیفیت بالا مانند جیر کمک می‌نماید. همچنین در مراحل مختلف فرآیند دباغی، کاربرد دارد و به بهبود خواص نهایی چرم کمک می‌کند.

اسید فرمیک برای کنه

کنه‌ها معمولاً در محیط‌های سایه‌دار و دور از نور مستقیم خورشید زندگی می‌کنند، اما با این حال، اغلب طعمه مورچه‌ها قرار می‌گیرند. یکی از ابزارهای مؤثر در نابودی این آفات، اسید فرمیک یا همان اسید مورچه است؛ ماده‌ای سمی که نقش کلیدی در کنترل جمعیت کنه‌ها دارد. این اسید با اختلال در عملکرد سیستم تنفسی کنه‌ها، آن‌ها را از بین می‌برد. مطالعات نشان داده‌اند که در صورت استفاده صحیح، اسید فرمیک می‌تواند به‌عنوان یک روش درمانی مؤثر برای مقابله با کنه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

تولید لاتکس

این ترکیب به‌دلیل صرفه اقتصادی و اثربخشی بالا، گزینه‌ای مناسب برای انعقاد لاتکس طبیعی به‌شمار می‌آید. استفاده از آن در فرآیند تولید لاستیک خشک، منجر به دستیابی به محصولی با کیفیت مطلوب می‌شود و همین ویژگی‌ها آن را به یکی از بهترین منعقدکننده‌ها در صنعت لاستیک‌سازی تبدیل کرده است. علاوه بر این، این ماده تأثیر قابل توجهی بر خواص مکانیکی لاستیک دارد و در بهبود عملکرد نهایی محصول نقش مهمی ایفا می‌کند.

محصولات پاک کننده

اسید فرمیک در غلظت‌های مختلفی مانند ۷۵٪، ۸۵٪ و ۹۹٪ در فرمولاسیون‌های پاک‌کننده، به‌ویژه در ترکیبات اسیدی با راندمان بالا، کاربرد گسترده‌ای دارد. این اسید توانایی بالایی در حل رسوبات کلسیمی دارد و در ترکیب با سایر اسیدهای معدنی، عملکرد پاک‌کنندگی را به‌طور قابل توجهی تقویت می‌کند.

همچنین، اسید فرمیک می‌تواند جایگزینی مناسب برای اسیدهای معدنی مهمی مانند اسید نیتریک (HNO₃) باشد که در برخی شرایط، گازهای نیتروژن آزاد می‌کند. علاوه بر این، از این ترکیب می‌توان به‌عنوان عامل خنثی‌کننده یا تنظیم‌کننده اسیدیته در فرایندهای مختلف صنعتی بهره گرفت.

کاربرد‌های دیگر

اسید فرمیک کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد. از جمله نقش آن در تقویت فرآیند تخمیر اسید لاکتیک و جلوگیری از تشکیل اسید بوتیریک، که در بهبود کیفیت محصولات تخمیری مؤثر است. این اسید همچنین در تولید استرها و طعم‌دهنده‌ها، درمان بیماری‌هایی مانند زگیل، و ساخت ترکیباتی نظیر کلسیم فرمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حوزه داروسازی، اسید فرمیک در سنتز مواد فعال مانند انسولین و کافئین نقش دارد. افزون بر این، در تکنیک‌های پیشرفته آزمایشگاهی مانند کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا (HPLC)، به‌عنوان فاز متحرک به کار می‌رود و دقت و کارایی آنالیزهای شیمیایی را افزایش می‌دهد.

مزایا و معایب

اسید فرمیک دارای مزایا و معایب قابل توجهی است که در ارزیابی کاربردهای آن باید مدنظر قرار گیرد. از جمله مزایای این ترکیب می‌توان به عملکرد مؤثر آن به‌عنوان عامل نگهدارنده و ضد باکتری اشاره کرد که در حفظ کیفیت و ایمنی محصولات نقش مهمی دارد. همچنین، به‌دلیل ویژگی‌های شیمیایی خاص خود، در طیف گسترده‌ای از صنایع از جمله کشاورزی، داروسازی، نساجی، و نفت و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی دیگر از مزایای آن، خاصیت بازدارندگی در برابر خوردگی است که در محافظت از تجهیزات صنعتی بسیار مؤثر است.

با این حال، اسید فرمیک دارای معایبی نیز هست. این ماده خورنده است و در صورت تماس مستقیم می‌تواند به پوست، چشم یا سطوح فلزی آسیب برساند. همچنین، خاصیت سمی آن نیازمند رعایت دقیق نکات ایمنی در هنگام استفاده است. از دیگر محدودیت‌های آن، قابلیت اشتعال است که در شرایط خاص می‌تواند خطرآفرین باشد و نیازمند نگهداری و حمل‌ونقل با احتیاط بالا است.

بازار خرید و فروش جهانی:

در سال ۲۰۲۳، ارزش بازار جهانی اسید فرمیک به حدود ۱.۸ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود با نرخ رشد سالانه ۴.۶ درصد، تا پایان سال ۲۰۳۳ به رقم قابل توجه ۲.۸ میلیارد دلار افزایش یابد. این بازار بر اساس نوع محصول، حوزه‌های کاربردی و موقعیت جغرافیایی به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود.

از نظر نوع، اسید فرمیک در دو شکل جامد و مایع عرضه می‌گردد. در زمینه کاربرد، این ماده در صنایع گوناگون از جمله صنایع غذایی، کشاورزی، خوراک دام، چرم‌سازی، رنگرزی منسوجات و داروسازی نقش کلیدی دارد. از منظر جغرافیایی، بازار آن در مناطق آسیا، آمریکای شمالی، اروپا، آمریکای جنوبی و آفریقا فعال است.

رشد تقاضا در صنایع غذایی و کشاورزی، به‌ویژه در فرآیندهای نگهداری و فرآوری مواد غذایی، از عوامل اصلی گسترش بازار اسید فرمیک به‌شمار می‌رود. منطقه آسیا در این میان سهم عمده‌ای را به خود اختصاص داده است. برای مثال، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده منسوجات و پوشاک، و هند به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده شیر در جهان، از مصرف‌کنندگان اصلی این ماده هستند. خاصیت ضد باکتریایی اسید فرمیک باعث شده تا در این کشورها به‌طور گسترده در حفظ کیفیت محصولات غذایی بدون کاهش ارزش تغذیه‌ای آن‌ها استفاده شود. همین ویژگی‌ها موجب شده‌اند که آسیا به‌عنوان موتور محرک رشد بازار جهانی اسید فرمیک شناخته شود.

اسید فرمیک از کجا بخریم؟

برای تهیه اسید فرمیک با قیمت مناسب و کیفیت تضمین‌شده، می‌توانید با کارشناسان مجرب پتروپویان باربد تماس بگیرید. این مجموعه به‌عنوان تأمین‌کننده معتبر محصولات شیمیایی، خدمات فروش عمده را با شرایط رقابتی و مشاوره تخصصی در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهد. پتروپویان باربد، همراه مطمئن شما در تأمین مواد اولیه صنعتی.

MSDS، عوارض و خطرات اسید فرمیک

اسید فرمیک ماده‌ای بسیار سمی و خورنده است که بخارات آن می‌تواند موجب مسمومیت شدید شود. در صورت استنشاق، فرد باید فوراً به فضای باز منتقل شده و از هوای تازه بهره‌مند شود. تماس مستقیم این ماده با پوست یا چشم خطرناک بوده و باید محل تماس بلافاصله با آب فراوان شست‌وشو داده شود؛ همچنین لباس‌های آلوده باید تعویض شوند.

حد مجاز بخارات این ماده در محیط کاری حدود ۵ ppm است. اسید فرمیک به‌شدت قابل اشتعال بوده و قرارگیری آن در نزدیکی منابع حرارتی یا شعله می‌تواند منجر به آتش‌سوزی یا انفجار شود.

از سوی دیگر، واکنش این ماده با آب اکسیژنه (هیدروژن پراکسید) بسیار شدید و خطرناک است و ممکن است منجر به انفجار گردد. به همین دلیل، هنگام کار با اسید فرمیک رعایت کامل اصول ایمنی، استفاده از تجهیزات محافظتی مناسب (مانند دستکش، عینک ایمنی و ماسک)، و نگهداری آن در شرایط کنترل‌شده الزامی است.

نگهداری اسید فرمیک

اسید فرمیک باید در ظروف کاملاً دربسته و مقاوم نگهداری شود. محل نگهداری باید خشک، خنک، دارای تهویه مناسب و به‌دور از منابع گرما، حرارت و شعله باشد. برای جلوگیری از آسیب‌های فیزیکی، ظروف حاوی این ماده باید در برابر ضربه و سقوط محافظت شوند.

همچنین لازم است اسید فرمیک دور از نور مستقیم خورشید، مواد قابل احتراق، و ترکیباتی که ممکن است با آن واکنش دهند (مانند آب اکسیژنه) انبار شود. رعایت این نکات برای حفظ ایمنی محیط و جلوگیری از بروز خطرات احتمالی ضروری است.

جمع بندی

اسید فرمیک که با نام اسید مورچه نیز شناخته می‌شود، مایعی بی‌رنگ با بویی بسیار تند و نافذ است. این ترکیب به‌طور طبیعی در جو و بدن برخی حشرات مانند مورچه‌ها یافت می‌شود، اما به‌صورت صنعتی نیز از طریق واکنش‌های شیمیایی با متانول قابل تولید است. اسید فرمیک به دلیل ویژگی‌های شیمیایی خاص خود، در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ای دارد؛ از جمله در تولید مواد نگهدارنده، پیل‌های سوختی، زنبورداری، نساجی، دباغی چرم، صنعت نفت و گاز، و محصولات پاک‌کننده. با وجود این کاربردها، باید توجه داشت که این ماده سمی بوده و استنشاق بخارات آن می‌تواند منجر به مسمومیت شود. از این‌رو، هنگام کار با اسید فرمیک رعایت کامل نکات ایمنی و مطالعه دقیق برگه اطلاعات ایمنی (MSDS) ضروری است. برای تهیه این ماده با کیفیت بالا و قیمت مناسب، می‌توانید به مجموعه پتروپویان باربد مراجعه نمایید.

سوالات متداول

منابع اسید فرمیک کدامند؟

منبع طبیعی اسید فرمیک را می‌توان مورچه‌ها دانست، چرا که این ترکیب به‌طور طبیعی در بدن آن‌ها وجود دارد و به همین دلیل با نام «اسید مورچه» شناخته می‌شود. با این حال، در صنعت، اسید فرمیک از طریق فرآیندهای شیمیایی و با استفاده از متانول تولید می‌گردد.

کاربرد اسید فرمیک برای موهای زائد چیست؟

روغن طبیعی و شکل خالص اسید فرمیک گاهی به‌عنوان راهکاری برای کاهش رشد موهای زائد مورد توجه قرار می‌گیرد. استفاده مداوم و طولانی‌مدت از این ترکیب، معمولاً طی چند ماه، می‌تواند تأثیرگذار باشد. با این حال، پیش از مصرف، مشورت با متخصص پوست و بررسی ایمنی و عوارض احتمالی آن توصیه می‌شود.

انواع اسید فرمیک کدامند؟

این ترکیب در دو نوع صنعتی و مخصوص زنبورداری عرضه می‌شود و بسته به نوع آن، کاربردهای متنوعی در حوزه‌های مختلف دارد. از جمله مهم‌ترین موارد مصرف آن می‌توان به صنایع نساجی، زنبورداری، فرآیندهای مرتبط با نفت و گاز، و سایر صنایع شیمیایی اشاره کرد.